Beschrijving
Zwart Knoopkruid (Centaurea jacea subsp. nigra)
In de diverse wereld van wilde flora verdient het zwart knoopkruid, een ondersoort van Centaurea jacea, bijzondere aandacht. Het is een plant met unieke eigenschappen en een interessante geschiedenis. Beide soorten knoopkruiden zijn in Nederland inheems. Zwart knoopkruid is echter een stuk zeldzamer. In zaadmengsels wordt doorgaans de meer algemene soort toegepast, welke van oudsher in Zeeland wordt geproduceerd.
Zwart knoopkruid is een weinig vertakte variant van knoopkruid met opmerkelijke kenmerken. De bloemhoofdjes zijn opvallend breed, met de randbloemen die even groot zijn als de binnenste. Een uniek kenmerk is de pappus, of zaadpluis, op de rand van de vruchten, die duidelijk uitsteeksels vertoont. De omwindselblaadjes van de bloemhoofdjes buigen iets uit en zijn breder dan hoog, waarbij de middelste grotendeels zwart zijn. Deze onderscheidende kenmerken maken de soort herkenbaar, vooral door de langwerpige, minimaal drie keer zo lange als brede bladeren, die enkelvoudig ongetand en zittend tot nauwelijks gesteeld zijn.
Er is vaak verwarring met andere ondersoorten van Knoopkruid. Het onderscheidend kenmerk van zwart knoopkruid is dat de hoofdjes, zonder de bloemen, breder zijn dan hoog. De naam ‘nigra’ verwijst naar de zwarte kleur van de middelste omwindselblaadjes. De term Centaurea is afgeleid van het Griekse ‘kentaureion’ of ‘kentiaurion’, verwijzend naar het fabelwezen dat half mens, half paard is, terwijl ‘jacea’ de Spaanse naam voor knoopkruiden betekent.
De verspreiding van zwart knoopkruid is interessant. Het komt voor in Europa en Marokko, maar is afwezig in grote delen van Oost-Europa. Klik hier voor haar verspreidingskaartje in Nederland.
Zoals eerder besproken, speelt zwart knoopkruid een belangrijke rol in het aantrekken van bestuivers. In de tuin is het een interessante toevoeging vanwege zijn esthetische waarde en ondersteuning aan lokale fauna. Het plantje gedijt goed in verschillende omgevingen en vereist weinig onderhoud. Tot slot is het een prachtige plant om te zien die zich makkelijk vermeerdert.
